Danas je , u svečanoj Sali Skupštine grada Kraljeva , u prisustvu velikog broja gostiju , promocijom četvorotomne edicije „Kraljevo u velikom ratu“ čiji je autor penzionisani artiljerijski major Rade Vukosavljević, obeležena 58.godišnjica Istoriskogarhiva Kraljeva.

Pozdravljajući prisutne goste direktorka Istorijskog arhiva , profesorka Vesna Milojević je između ostalog rekla : „Na mapi čuvara nacionalnog i kulturnog identiteta naša kuća ima posebno mesto. Ona sređuje i trajno čuva arhivsku građu i to jeste naša primarna delatnost, ali je taj proces  zaokružen tek kada na osnovu tako sređene i čuvane građe mi „ispričamo priču“ poput ove koja nas je danas ovde  okupila. Zato i naglašavam da je u našem radu podjednako važna i izdavačka delatnost i mi ćemo joj , kao ustanova , u vremenima koja dolaze posvetiti dužnu pažnju.“

Potom je o najnovijem izdavačkompoduhvatu Istorijskog arhiva Kraljeva, četvortomnoj ediciji „Kraljevo u velikom ratu“ govorio vojni istoričar ,pukovnik dr. Mile Pršić koji je uz priznanje autoru za veliki i uspešno obavljeni posao kakvim se ,po njegovim rečima, bave čitave ustanove i institucije ,posebno pohvalio njegov pristup i doprinos  istorijatu Srpske vojske koja je ,predvođena velikim vojnim stratezima Vojvodom Putnikom ,Vojvodom Stepom Stepanovićem i Vojvodom Živojinom Mišićem ,dala nemerljiv i nezaboravan doprinos slamanju vojnog saveza Centralnih sila u I svetskom ratu.

Objašnjavajući motive svog pristanka da učestvuje na današnjoj promociji edicije „Kraljevo u velikom ratu“  akademik profesor dr.VasilijeKrestić je naglasio svoju obavezu predsedavajućeg  Odbora za proučavanje genocida nad spskimnarodom i drugim narodima u Jugoslaviji ali i svoje trdesetsedmogodišnje rukovođenje Arhivom ove institucije. Stoga je posebno zahvalan autoru edicije „Kraljevo u velikom ratu“  Radu Vukosavljeviću za njegovu posvećenost da se od zaborava sačuvaju velike žrtve kako Sprske vojske tako i narod u celini postradalog od okupatorske vojske Austro-Ugarske za vreme I svetskog rata na teritoriji Kraljeva.

Na kraju današnje svečanosti prisutnima se obratio i autor penzionisani artiljerijski major RadeVukosavljević zahvalivši se na podršci gradonačelniku Kraljeva dr.PredraguTerziću ali i članovima Gradskog veća koji su omogućili da njegovo obimno delo ugleda svetlost dana u formi četvorotomne edicije. On je ,pored zahvalnosti ,rekao  da je edicija plod   njegovog višegodišnjeg trenskog  rada , zajedno sa grupom entuzijasta iz Kraljeva , na mapiranju i obeležavanju svih značajnih toponima vezanih za teške bitke vođene u kasnu jesne 1915godine na ovim prostorima kada se Spska vojska zajedno sa  Kraljem Petrom I , prestolonaslednikom Aleksandrom i Vladom povlačila Ibarskom dolinom put Kosova i Metohije i Albanije potom.

Kraljevo je ,inače, još prošle godine formiralo Odbor za obeležavanje stogodišnjice od završetka Prvog svetskog rata i izgradnju Vojničke spomen kapele na Planini Čemerno. Na ovoj planini je , novembra 1915 godine vođena jedna od većih bitaka tokom koje je stradalo više od 1000  vojnika iz ovih krajeva štiteći odstupnicu glavnini Srpske vojske Ibarskom dolinom.

 Petrova crkva u  je najstariji sačuvani pravoslavni hram u Srbiji ,   sagrađena je  krajem IX i  početkom X veka,  na temeljima starijeg hrama iz VI veka. To su utvrdili istraživači pedesetih  i šezdesetih godina  prošlog veka.

 U gradnji Petrove crkve, kako navodi protojerej stavrofor Tomislav Milenković, ima više slojeva gradnje: temelji su iz VI veka,sadašnja konstrukcija iz IX  i početkaX  veka,kasnije je bilo dogradnje i rekonstrukcije ,a prema nekim istraživačima jedan deo zapadne priprate je sagrađen u prvoj polovini XV veka. Renovirana je 1728.godine, južna priprata je dozidana  1835.godine. Vršena su arheološka istraživanja pedesetih i šezdesetih godina prošlog veka a konzervacija i restauracija fresaka vršena je  osamdesetih godina prošlog veka.

 Krajem prošlog veka su konačno završena sva arheološka istraživanja  područja Starog Rasa   i  deo te celine  , Petrova crkva , se  od 1979 godine nalazi se na listi  svetske baštine  UNESKO-a  u okviru prostorne kulturno istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima. U  tu celinu spada  i utvrđenje Ras,Trgovište i manastir Đurđevi stupovi kao  prva kategorija spomenika.

 Petrova crkva sagrađena je u stilu romanske arhitekture u obliku rotonde i to je njena specifičnost. Svi stari pravoslavni hramovi u Srbiji imaju kvadratnu osnovu, jedino Petrova crkva ima kružnu i to je čini izuzetnom. Hram Sv. Donata u Zadru iz kraja IX veka je sličan po  obliku rotonde, ima galeriju kao i Petrova crkva ali je većih dimenzija od Petrove crkve.

Petrova crkva je  vezana za dinastiju Nemanjića ali treba reći da nema mnogo pisanih tragova o samom istorijatu Petrove crkve. Jedan pisani istorijski  izvor je  ,letopis popa Dukljanina i  smatraju ga verodostojnim u nekim podacima.Tu je zapisano da je Petrovu crkvu sagradio  knez Pavlomir Bela u VI veku.

 U to vreme  Srbi su bili naseljeni na ovim prostorima . Krajem IX veka ovde  je vladao knez Časlav, nije postojala samostalnost srpske crkve već je  ona bila u okviru  tadašnje  ohridske arhiepiskopije pod upravom Vizantije.

 Petrova crkva je bila sedište stare Raške episkopije u vreme vladavine Stefana Nemanje. UPetrovoj crkvi je sačuvana stara srednjovekovna krstionica a  u toj krstionici kršteni  su i Nemanjini potomci, Vukan, Stefan i Rastko. Tu je , sve do prvih decenija XVI veka bilo sedište  Raške episkopije.

Stefan Nemanja  se 1196 godine na Saboru održanom u Petrovoj crkvi odrekao  vlasti , zamonašio se zajedno sa ženom mu Anom a potom oni   odlaze,  Stefan u Studenicu , a Ana u Bogorodičin manastir kod Kuršumlije.

 Kada su Turci  u osvojili Balkansko poluostrvo i Srbiju sedište  Raške episkopije je izmešteno  iz Petrove crkve  tokom prvih decenija XVI veka,  u manastir Svete Varvare čiji se ostaci nalaze na putu za manastir Sopoćan. Tu je bilo sedište episkopije  sve do početka XVIII veka kada je prebačeno u sam grad Novi Pazar ,na lokaciju  u sadašnjoj ulici Relje Krilatice.

Danas se u Petovoj crkvi obavljaju redovna bogosluženja  a ona je  i vrlo posećeni objekat od strane turista iz svih zemalja sveta.  Njih  najviše interesuje arhitektura crkve , ta preromanska arhitektura sa  dogradnjama iz kasnijih perioda ,posebno  galerija u crkvi .

Turistička organizacija Novog Pazara prezentujući potencijale i ponudu grada uvek ističe i prezentuje i Petrovu crkvu. 

 Privodi se kraju  izrada projektne dokumentacije za revitalizaciju  objekta  u severnom delu porte na starim temeljima  kako bi se stvorili bolji uslovi za prijem i prihvat sve većeg broja turista.

 Za  to postoji podrška Ministarstva kulture, Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture,  a očekuje se i podrška Ministarstva trgovine ,turizma i telekomunikacija kako bi se unapredila okolna  turistička infrastruktura.

  Iako na Uneskovoj listi Svetske baštine Petrova crkava još uvek nema monografiju koja bi u potpunosti osvetlila njenu ulogu u istoriji  Srpskog naroda i ovih prostora.

 Tekst je jedаn od sаdržаjа medijskog projektа „Dolinа krаljevа“ je grаditelj nаšeg , evropskog , identitetа“ kogа sprovode „KV Novosti-on line“ аkogа je podržаlo Ministаrstvo kulture i informisаnjа .Stаvovi izneti u tekstusu isključivа odgovornost „KV Novosti-on line“ i ni nа koji nаčin nepredstаvljаju stаvove i mišljenjа Ministаrstvа kulture i informisаnjа

U godini jubileja, u kojoj Vrnjačka Banja obeležava 150 godina organizovanog bavljenja turizmom, pored velikih ulaganja u rekonstrukciju Promenade – glavne šetališne zone i Crkvenog brda,  zaštićene kulturno- istorijske celine, lokalna samouprava je izdvojila  i značajna sredstva za obnavljanje i održavanje banjskih paviljona i fasada starih vila. 

             Paviljoni su jedno od obeležjaVrnjačke Banje od njenog osnivanja. Najstariji među njima,  paviljon – poslastičarnica, pojavljuje se na banjskim razglednicama iz 1906. godine. Desetak godina kasnije, izgrađen je paviljon – vidikovac na Crkvenom brdu. Posebna atrakcija bio je paviljon -školjka, podignut 1936. u centralnom banjskom parku. U njemu je, za vreme sezone sviralo odeljenje Orkestra kraljeve garde. Srušen je posle Drugog svetskog rata.

         Muzički paviljon u Vrnjačkom parku izgrađen jetridesetih godina prošlog veka. Ima šestougaonu osnovu od orlovačkog kamena. Gornji deo paviljona napravljen je od ukrasno rezane građe, a donji od  ukrštenih daščica koje su uklonjene posleDrugog svetskog rata. Paviljon je, uglavnom, služio za promenadne koncerte, kojisu bili aktuelni i šezdesetih godina. Njegova rekonstrukcija omogućiće još jednu namenu – da bude prostor za venčanja na otvorenom.

– Nastojimo da sačuvamo banjske istorijske i kulturne znamenitosti. Zato smo u ovoj,jubilarnoj godini, uz veliku pomoć Vlade Republike Srbije, velika sredstva izdvojili za održavanje i obnavljanje kulturnih dobara. Paviljon u parku ćemo rekonstruisati prema prvobitnom izgledu, kao i paviljon – vidikovac na Crkvenom brdu, koji je zbog dotrajalosti morao da bude srušen. Sledećeg meseca ćemo obnoviti fasadu Vile „Belimarković“. Već smo završili čišćenje umetničkih dela u Parku skulptura, jedinstvenom u Evropi po tome što ima 2 skulpture Ernsta Neizvesnog. Ove godine smo obnovili  fasadu Muzeja banjskog lečenja, završili prvu fazu rekonstrukcije Crkvenog brda, koje ima status prostorne, kluturno – istorijske celine od velikog značaja. Počeli smo i rekonstrukciju fasade i krova Vile „Zora“ u kojoj je biblioteka.Jednostavno, ako ne čuvamo naše nasleđe, onda nećemo imati šta da ostavimo generacijama koje dolaze i nećemo ih naučiti kako se poštuju tradicija, istorija i kultura jednog naroda,kaže Dušan Stevanović, pomoćnik predsednika Opštine Vrnjačka Banja.

          Jedan od primera za odnos Vrnjčana prema nasleđu je i spomenik kralju Aleksandru Karađorđeviću Ujedinitelju, ucentralnom delu Vrnjačkog parka, podignut 1936. blizu Rimskog izvora. Spomenik je  srušen je posle Drugog svetskog rata,a rekonstruisan 2006 prema jedinoj sačuvanoj fotografiji.

          Vrnjačka Banja je u jubilarnoj godini postala članica Evropskog udruženja rimskih termalnih banja,  u kojem je jedina banja van Evropske unije. Da su Rimljani koristili vrnjačke tople izvore, potvrđeno je slučajno, prilikom kaptaže izvora, 1924. godine, kada je pronađena vertikalna, pravilno isklesana stena sa otvorom iz kojeg je isticala topla mineralna voda. Na istom mestu pronađeno je  oko 200 rimskih novčića iz vremena rimskih imperatora Avgusta i Valentinijana.

Otkriveni su i arheološki ostaci prvog poznatog bazena za kupanje u termalnim vodama, na prostoru Vrnjačke Banje. Izvor je tada uređen, ali je za vreme Drugog svetskog rata bio zatrpan i zaboravljen sve do 1989. kada je rekonstruisan. Obnavljanjem Rimskog izvora, Banja se odužila dalekoj prošlosti, bez koje ne bi imala budućnost.

Tekst je jedаn od sаdržаjа medijskog projektа „Dolinа krаljevа“ je grаditelj nаšeg , evropskog , identitetа“ kogа sprovode „KV Novosti-on line“ а kogа je podržаlo Ministаrstvo kulture i informisаnjа .Stаvovi izneti u tekstu su isključivа odgovornost „KV Novosti-on line“ i ni nа koji nаčin ne predstаvljаju stаvove i mišljenjа Ministаrstvа kulture i informisаnjа