Večerašnjim programom nazvanim „Kamen za pod glavu “, po jednoj od najizvođenijih predstava Kraljevačkog pozorišta , svečano je zatvorena  izložba „ Ispod podignute zavese – 70 godina umetničkog rada Kraljevačkog pozorišta“ , autorke  Mirjane Savić , muzejskog savetnika Narodnog muzeja Kraljevo , koju je , u protekla dva meseca videlo nekoliko hiljada posetilaca Galerije Narodnog muzeja Kraljevo.

Predstava „Kamen za pod glavu“  je posle  priznanja osvojenih na 38. Saveznom festivalu pozorišnih amatera održanom juna 1994 u Vranju, kada je od 11 „Zlatnih maski“ osvojila čak 6 , nastavila svoj život još čitavu deceniju. Doživela je preko sto izvođenja, a o njenom značaju u nacionalnim okvirima dovoljno govori podatak da je 101. repriza izvedena u Narodnom pozorištu u Beogradu, a 102. u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu. Rađena je po tekstu tekstu Milice Novković, koji predstavlja jedan od najboljih dramskih tekstova u dvadesetom veku napisanih na srpskom jeziku.

Večerašnjim programom moderirao je Miodrag Dinulović, direktor kraljevačkog pozorišta, a njegovi sagovornici bili su glumci iz prve postave komada Milomir Nedeljković , Biljana Konstantinović i Mile Cvijović kao i Dragan Jakovljević koji je potpisao režiju.

Kraljevačko pozorište  od 1998 godine ima poluprofesionalni status , a od juna 2001 godine  funkcioniše kao  Javna ustanova Kraljevačko pozorište. Pozorište tako dobija status institucije grada sa  definisanim standardima  po kojima  i danas radi.

Danas je u Kraljevu , na Trgu Srpski ratnika ,  u organizaciji Savet za rodnu ravnopravanost grada Kraljeva , dečiji hor „Arija“ pod upravom Dragane Milićević snimio nekoliko srpskih i ruskih pesama koje će , kako je planirano , biti emitovane 9. maja na Dan pobede na ekranima širom Moskve.

Ovo je  deo  planiranih aktivnosti kojim Međunarodna konferencija  potomaka antifašističkih boraca iz Drugog svetskog rata „Besmrtni puk“ želi da   u Srbiji podseti na zajedničku  na antifašističku borbu u Drugom svetskom ratu.

Ideja „Besmrtnog puka“ rodila u sibirskom gradu Tomsku 2011 godine  a u Moskvi je ova šetnja ,prvi put ,organizovana 2013 godine. Zasluge za  predstavljanje Kraljeva , na ovaj način ,  tokom obeležavanja Dana pobede 2020 godine ,  učešćem  dečijeg hora i Udruženja ratnih vojnih invalida Kraljeva   pripadaju Lidiji Knežević-Pavlović, predsednici  Saveta za rodnu ravnopravnost  grada  Kraljeva i  gospođi  Nataliji Šatiljini koja je u Srbiju došla  još 1999 godine kao balerina, i od tada neumorno radi na  obnavljanju i jačanju srpsko-ruskih veza.

Kraljevo duguje posebnu zahvalnost  pripadnicima 1041. sovjetskog puka, 65. Korpusa Crvene armije koji su zajedno sa  jedinicama 4. crnogorske brigade, 3. i 6. srpske brigade Druge proleterske divizije NOVJ prešle  Ibar , zauzevši delove grada oko porušenog mosta i otpočele  presudnu bitku za  oslobođenje Kraljeva u noći 28/29.novembar 1944godine. U borbama za oslobođenje Kraljeva novembra 1944 godine izginulo je 357 pripadnika Crvene armije a njihovi posmrtni ostatci su 1962 godine ,uz najveće vojne počasti, preneti u zajedničku grobnicu u Jagodini.

Koreni veza kraljevčana i rusa sežu i u vreme posle   revolucionarnih zbivanja iz februara i oktobra 1917 godine. Posle  trogodišnjeg građanskog rata i  prestanka postojanja carske Rusije oko dva milona Rusa pripadnika svih slojeva elite carske Rusije spas je potražio u emigraciji širom sveta.Njih oko 40.000  našlo  je utočište u ondašnjoj kraljevini Jugoslaviji , najvećim delom u Srbiji. Oko tristotine njih , obrelo se i u Kraljevu u kome i danas žive njihovi brojni potomci. Oni  su u Kraljevu imali i Sokolsko društvo od 30 muškaraca i 15 devojaka, a 1937. imali su knjižaru i čitaonicu, baletsku trupu i pevačko društvo. I Spomenik srpskim ratnicima u centru Kraljeva koji je  kopija spomenika srpskim braniteljima Beograda a čiji je autor Roman Verhovski ruski vajar, arhitekta i umetnik svedoči na svoj način o kraljevačko –ruskim vezama.

1935 godine na inicijativu Vladike Nikolaja Velimirovića a povodom obeležavanja godine svetosavlja u porti manastira Žiče , sagrađena je „Bela crkva“ u kojoj su  ruski umetnici naslikali fresku cara Nikolaja Drugog ,decenijam pre njegove kanonizacije od strane Ruske pravoslavne crkve.

Rusi su od svog dolaska pa do današnjih dana davali su i daju veliki doprinos razvoju grada na Ibru. Profesori Ignjatije Poderegin, Feodor Rajevski, Ivan Vedenski i drugi odškolovali su generacije đaka ,Mihail Glušenko je u periodu od 1922 do 1927 godine projektovao  crkvu  Blagoveštenje u selu Vrdilima i oslikao njen ikonostas .U Kraljevu je živeo i ataman Kubanskih Kozaka ,Naumenko. 59 Rusa se  našlo  na spisku, među 2196  identifikovanih žrtava streljanja koga su izvršili Nemci oktobra 1941 godine u Kraljevu.

Sinoć je u škotskom gradu Dandiju , u galeriji Generator Projects , umetnica iz Kraljeva Tamara Rogović  zajedno sa svojom kolegincom , norvežankom poljskog porekla Tošjom  Bargijelovskom Džonsen  izvelela  performans „Bridge“(Most).

Tamara je , od pre tri  godine , student  postdiplomskih master studija savremene likovne umetnosti na Univerzitetu u Edinburgu upisavši savremenu likovnu umetnost sa tek navršenih osamnasest godina.

Most , mostovi kao predmet istraživanja  u likovnom i drugom umetničkom stvaralaštvu  Tamare Rogović prisutni su još od njenih najranijih dana  a ona od svoje 6. godine, pripada  grupi izrazito nadarene dece . Bila je najmlađa studentkinja slikarstva u Srbiji  u svojoj  četrnaestoj  godini , a sasvojih 17 godina, primljena je na studije u Parizu.

Posle niza slika urađenih  različitim tehnikama  na kojima dominara tema mosta kao funkcionalne ljudske tvorevine koja spaja , obale , ljude , narode ,Tamara se odlučila da  sa koleginicom Tošjom kroz performans , u čijem je središtu njihova saradnja  u interpretaciji pesme „Đurđevdan“ ukaže na bliskos , povezanost različitih naroda. Za to im je poslužio  muzički album „Kayah i Bregović“ nastao još 2000 godine kao plod saradnje Gorana Bregovića i popularne poljske pevačice Kaje.

U performasu koji je sinoć u Dandiju  izveden tek treći put, (predhodna dva izvođenja bila su u Edinbrurgu) njih dve su nastavile da razvijaju konteskt performansa da je svaka kolaboracija  i neka vrsta most između aktera. Govoreći i pevajući , naizmenično na srpskom , poljskom , engleskom  stihove romske narodne pesme Đurđevdan Tamara i Tošja su  ukazale  da živimo  u vermenu kada naučni i tehnološki progres snažno utiču na našu percepciju stvarnosti ali da  nasleđeni okviri zajedničkog , sveopšteg , iskustva različitih naroda  odoleva tim promena čiji smo svakodnevni svedoci i akteri.

Recimo na kraju da nam je Tamara Rogović prilikom svog nedavog boravka u Kraljevu, iz koga je krenula direktno za Darbi na sinoćnji performans , kao još jednu potvrdu svog bavljenja saradnjom kroz  simboliku  mostova , ispričala da je počela da se bavi proučavanjem boravka i školovanja srpske dece koju je  , od kraja 1915 do proleća 1916 godine  sakupljala  srpska Vlada u izbeglištvu  na Krfu i slala na školovanje u Veliku Britaniju. Neka od te  dece su se ,onda  školovala u Edinbrugu i Dandiju čime su ti nekadašnji „heriotsi“ ,pre 104 godine , kao  i Tamara  danas dodali „svoju ciglu u večiti duhovni most“ i bliskost između Škota i Srba.

Malo je kraljevčana koji su se bavili sportom , posebno atletikom ili košarkom , ili pak onih koji su se kao navijači , osamdesetih godina prošlog veka , u vreme kada su košarkaši kraljevačke „Sloge“ igrali  mečeve u ondašnjoj prvoligaškoj konkurenciji velike Jugoslavije , tiskali u popularmoj „Kutiji šibica“ kako su tada , zbog njenih performansi , zvali Halu sportova na Keju , a ko nije čuo za Pureta , prvog kondicionog trenera u  košarkaškom klubu „Sloga“.

Miodrag Radomirović –Pure , čovek nesvakidašnje životne i radne biografije ni tada , a ni danas kao dobro držeći sedamdesetogodišnjak , ne ostavlja ravnodušnim svoje sagovornike , poznanike i brojne prijatelje koje je stekao širom sveta baveći se atletikom , najpre kao takmičar , pobednik , sedamdesetih godina prošlog veka , ondašnjeg Svearmiskog prvenstva JNA u trci na 5000 metara , a kasnije ,kratkotrajno ,  i kao trener u Atletskom klubu „Metalac“ iz Kraljeva u kome je , kao srednjoškolac iz obližnjih Miločaja ,i započeo svoje , do danas ,neprekinuto bavljenje sportom i druženje sa sporistima.

Nemirnog duha, nepresušne energije i pun kreativnih ideja u vezi sa unapređenjem trenerskog znanja , zadojen, kako sam voli da kaže, postulatima velikana naše košarke profesora Aleksandra Ace Nikolića koji mu je , kao treneru anonimusu iz malog kluba, ukazivao poverenje pozivajući ga da svoje metode i ideje iznosi na skupovima kojima su prisusvovali treneri velikani iz nekadašnje Jugoslavije poput Ranka Žeravice, Božidara Maljkovića , Lazara Lečića…, Pure se hrabo  otisnuo u nepoznato , put Nemačke krajem osamdesetih godina.

Nepoznanice ,neizvesnost ,neznanje jezika i mnoge druge prepreke Pure je , samo njemu svojstvenom energijom i predanim , istrajnim radom pretvarao u nove izvore energije i snagu sopstvene volje. U  Nemačkoj , kasnije i u Austriji i Luksemburgu , kroz četvrt veka drugu trenersku karijeru, prešavši put od trećih  do prvih liga, beskompromisno se zalagao da trener nije uspešan ako ne izgrađuje i ljudsku , duhovnu , dimenziju igrača. Njegovi projekti „Made in Austrija“ i „Made in Germany“ koji u svojoj osnovi imaju stav da uspešan sportski ,košarkašk  klub mora počivati na domicilnim igračima bez obzira na njihove , početne, predispozicije davao je i daje rezultate. Tako je od nekadašnjih njegovih devet igrača Austrijanaca njih čak četvorica zaigralo , po prvi put , u prvoligaškim klubovima Španije.

Zato je druženje sa Puretom upriličeno  , u „Bazileus“ hab-u ,  povodom promocije knjige  „Da je znanje lako, svi bi ga imali“ u kojoj je Pure objavio preko 600  misli poznatih i manje poznatih ljudi iz sveta košarke i drugih sportova , koje je on godinama ,prilježno zapisivao, okupilo,večeras, veliki broj kraljevčana.

Razgovor vođen s velikim umećem novinarke Radimile –Rajke Vesković u kome je učestvovalo  troje Puretovih kolega sličnih biografija aktivni sportista pa trener, pripadnika različitih generacija protekao je za tili čas ispunivši sve prisutne pregrštom emocija i sete ali i zapitanošću nad sudbinom sporta i košarke u gradu na Ibru i u Srbiji uopšte. Tu zabrinutost i strepnju za budućnost naše košarke i sporta  najbolje iskazao Pure , podsetivši sve prisutne , na nedvni meč odigran između Partizana i Efes-a kada je, u zadnjim minutama, na parketu ,u dresu beogradskog kluba bilo svih pet igrača –stranaca a na klupi trener ,takođe stranac.

Puretovi večerašnji sagovornici bili su: dr.ekonomskih nauka Milan Matijević, prvi Puretov atletski trener i danas , kao osamdesetpetogodišnjak , aktivni učesnik trka veterana , Dragan Gagi Stefanović nekadašnji član prve petorke koja je uvela „Slogu“ u prvu  košarkašku ligu Jugoslavije a kome je Pure bio prvi kondicioni trener u životu  i najmlađi među njima ,Aleksadar Aca Čukić , igrač prvotimac Mašinca , FMP-a i Milicionara koji se kao mlad posvetio ličnom stručnom usavršavanju završivši  DIF, da bi potom bio kondicioni trener košarkaša Sloge a sada kao vlasnik i trener Fitnes studija „Coloseum“ u Kraljevu sarađuje ,već deset godina ,sa Puretom primenjujući njegove metode u izvođenju  individualnih , funkcionalnih ,kondicionih treninga aktivnih sportista i rekreativaca.

Posebno dirljiv bio večerašnji , nenajavljeni , susret  dva nekadašnja klubska druga, atletičara „Metalca“, Miodraga Radomirovića –Pureta i Mihajla Lišanina- Lišketa , koji se posle prestanka bavljenja atletikom posvetio slikarstvu i koji , danas, kao zaslužni građanin Celja uspešno vodi svoju galeriju, u čijem fundusu se ,posle trideset godina rada kao galeriste , nalazi  dvesta hiljada slika mladih umetnika, koji su učestvovali na takmičenjima koje je on  organizovao u okviru Galerije likovnih dela mladih iz celog sveta.

I na,kraju,  prelepo veče i druženje sa Puretom završeno je njegovoim obećanjem da će kraljevačanima  ,uskoro, predstaviti još jednu svoju ,novu ,knjigu u kojoj će se podsetiti na dane svog bavljenja poslom instruktora vožnje u gradu na Ibru.

Danas je , u prepunoj Galeriji Kulturnog centra Ribnica otvorena sedma Izložba radova učenika Umetničke škole u Kraljevu . Već tradicionalna likovna manifestacija organizovana predhodih godina jedanput u toku školske godine ,biće, u narednom periodu ,čulo se danas , organizovana dva puta kao polugodišnja smotra učeničkih radova stvarnih tokom  redovne nastave različitim tehnikama.

„Posvećeni smo razvoju pojedinačnih osobenosti,posebnosti kod naših učenika.Učimo ih od starta akademskom načinu stvaranja po uzorima koji ,mogu slobodno reći, sežu u daleku prošlost do čuvene „Bolonjske škole umetnosti“ braće Karači. Jer ,naši učenici ,evo već trinaesta generacija ,rade po „živom modelu“ i vi i danas ,ovde na izložbi, možete u njihovim radovima osetiti taj naboj i trud bez obzira kojom tehnikom je izražen u njihovim radovima. Zahvaljujući tome učenici  iz  Umetničke škole u Kraljevu izlaze sa dosta znanja što se potvrdilo primerima stotine naših učenika iz predhodinih generacija koji su tokom daljeg školovanja a i kasnije kao samostalni ,kreativni stvaraoci zauzeli i zauzimaju značajno mesto na domaćoj i međunarodnoj umetničkoj sceni “ rekao je između ostalog  , danas , na otvaranju izložbe profesor Slobodan Jelić-Jelke.

Od direktora ove ustanove magistra slikarstva Velimira Zelenovića čuli smo da uprkos kvalitetnoj nastavi i odličnim rezultatima učenika još uvek  ne uspevaju da obezbede funkcionalnu saradnju sa preduzećima u Kraljevu koja ,po prirodi svog posla,imaju potrebe za kadrom određenog profila koga škola osposobljava kao što su to tehničari dizajna enterijera i industrijskih proizvoda i tehničari dizajna grafike. „Na gubitku su pre svega ta preduzeća a potom i naši učenici uskraćeni za više iskustva  stečenog kroz praktičan rad. Mi smo,kao škola spremni i otvoreni za saradnju sa privrednicima koji imaju mogućnosti i potrebe za tom vrstom saradnje ali ,stičem utisak, da i dalje ,na žalost , dominiraju predrasude i nedovoljna infomisanost o našoj školi i profilima kadrova koje školujemo.

Umetnička škola u Kraljevu je osnovana 2004. godine. Učenicima su na raspolaganju tri obrazovna profila: likovni tehničar, tehničar dizajna enterijera i industrijskih proizvoda i tehničar dizajna grafike. Ovi profili su izabrani u skladu za zahtevima i potrebama tržišta za kadrovima tog tipa.

Izložba radova učenika Umetničke škole u Kraljevu će biti otvorena do 11. februara 2020. godine.

Sinoć je , u prepunoj Galeriji Kulturnog centra „Ribnica“ u Kraljevu ,otvorena izložba kraljevačkog umetnika Dragoljuba Bosića koji stvara i izlaže već 57 godina u kontinuitetu.

Ovaj vrsni stvaralac i likovni pedagog , rođen je 1937. godine u Stanišincima kod Vrnjačke Banje . Završio je Srednju umetničku školu u Nišu 1958. godine , u klasi profesora Brane Pavlovića. Višu pedagošku školu – likovni odsek završio je u  Beogradu 1967. godine. Član je ULUS-a od 1984. Godine a radni vek je proveo  kao likovni pedagog u OŠ ,,Vuk Karadžić“  u Ribnici.

U umetničkom životu Kraljeva pojavio se daleke 1959. godine. Od tada do danas, uz neminovne oscilacijske vrednosti, stvorio je svoj slikarski svet i prepoznatljiv koloristički znak. Nakon sagledavanja Bosićevog slikarskog opusa, odmah je primetno bogatstvo motiva koje sugeriše radoznalu i istraživačku crtu njegove ličnosti – pejzaž, ljudska figura, portret, apstraktno – asocijativne kompozicije. Njegov stvaralački opus broji preko 2100 dela a u jednom periodu svog života Bosić je intenzivno obilazio znamenite galerije i muzeje širom sveta kao i značajne spomenike kulture jer se ,po njegovim rečima, slikarsko umeće ne usavršava samo radom već i kroz lično uopznavanje sa delima stvaralaca koji su trajno obeležili određene epohe.

„U njegovoj slici prepliću se klasično i savremeno, određeno sopstvenom egzistencijalnom i emotivnom vrednošću. To je njegova lična priča, životna priča, koja odiše kodovima sopstvenog senzibiliteta i iskrenosti“ kaže,o Bosićevom stvaralaštvu istoričarka umetnosti Suzana Novčić.

Izložba  „Ekspresije moje duše“ ostaje otvorena do 28 januara.

Večeras je , u Narodnom muzeju Kraljevo , svečano otvorena izložba „Ispod podignute zavese , 70 godina umetničkog rada Kraljevačkog pozorišta “ autorke  Mirjane Savić, muzejskog savetnika Narodnog muzeja Kraljevo.

Brojnoj publici u Narodnom muzeju Kraljevo večaras su , u formi kataloga , predstavljeni rezultati višegodišnjeg istraživačkog rada Mirjane Savić ,a sama izložba obiluje mnoštvom zanimljivih eksponata u vidu pozorišnih fotografija , plakata , rekvizita , nagrada , kostima i delova scenografije koji su ,decenijama , bili u mraku pozorišnog arhiva i scenskog depoa.

Autorka izložbe Mirjana Savić

Katalog koji prati večerašnju izložbu sadrži  niz zanimljivih, znanih i manje znanih, detalja iz pozorišnog života u gradu na Ibru.

Tako se recimo , u opisu rudimentarnih oblika pozorišnog života Kraljeva , od početka dvadestog veka pa sve do osnivanja prvog profesionalnog Gradskog narodnog pozorišta u Rankovićevu (ime Kraljeva u periodu (1949-1954) septembra 1949 godine , beleži  svojevrsna , sledom burnih događanja izazvana , selidba i glumaca i opreme (scenografije) Diletantskog pozorišta Okruga kraljevačkog ,preimenovanog neposredno pred tu „seobu“ u Srpsko narodno pozorište Okruga kraljevačkog iz Kraljeva za Šabac. A radi se , ustvari , o ratnim dešavnjima prekinutoj turneji u Bogatić i Mačvu kada , i oprema i veći deo ansambla,  trajno ostaju u Šapcu.

Prva dvorana profesionalnog pozorišta u Kraljevu bila je  velika , preuređena , sala hotela Pariz, koja je tokom decenija , u više navrata , preuređivana i dograđivana ,tako da se na tom istom mestu i danas nalazi Kraljevačko pozorište koje  od 1998 godine ima poluprofesionalni staus , a od juna 2001 godine  funkcioniše kao  Javna ustanova Kraljevačko pozorište. Pozorište tako dobija status institucije grada sa  definisanim standardima  po kojima  i danas radi.

Prva predstava izvedena na sceni profesionalnog pozorišta u Kraljevu ,1949.godine, bila je drama A. P. Čehova, Ujka Vanja u režiji Zorice Cemović-Protić koja je uradila i scenografiju za tu predstavu. Prvi upravnik  profesionalnog pozorišta u Kraljevu bio je Dobrivoje Govedarica , radnik metalske struke.

Za prvih sedam godina rada pozorišta kao profesionalnog (1949-1956) izvedene su 64 premijere ,promenjeno je osam upravnika a 18 režisera je postavilo svoje verzije pozorišnih komada.Samo u poslednjoj sezoni , prvo profesionalnog pozorišta u Kraljevu (1955/1956) prikazane su 102 predstave koje je videlo 23.358 gledalaca.

No ,i pored toga  odlukom  gradskih vlasti , koje su i osnovale pozorište ,ono prestaje sa radom kao profesionalno.

Na inicijativu radnika i glumaca Sretena Stepića i još nekolicine njegovih kolega iz „Magnohroma“ i Železničke ložionice ,19.septembra 1956 godine,osniva se Amatersko pozorište Kraljevo. Prva premijera , Nušićeva komedija Put oko sveta u režiji Zdravka Lukića  izvedena je 17. novembra 1956. Od 1957. godine do 1984. godine kraljevačko amatersko pozorište izvelo je 129 premijernih predstava, 1311 repriznih, koje je pogledalo 321.630 posetilaca, što u proseku čini  245 gledalaca po izvođenju.

Poseban pečat radu kraljevačkog pozorišta dat je  otvaranjem jednogodišnjeg Dramskog studija 1969 godine pod rukovodstavom , Radoslava Vesnića  profesor glume , dikcije i direktor Glumačke škole u Novom Sadu. On je ,inače rođen u Kraljevu, u znamenitoj porodici Vesnić a u periodu od 1945. do 1947. godine bio je  profesor francuskog i srpskog jezika ,direktor kraljevačke gimnazije i rukovodilac KUD-a Kosta Abrašević u okviru koga su pripremljeni glumci za anasmbl prvog profesionalnog pozorišta u ondašnjem Rankovićevu. Vesnić je tada odškolovao plejadu darovitih glumaca koji su ,decenijama potom ,činili okosnicu pozorišnog ansambla.

Video poruka Nebojše Dugalića

Među najveće uspehe pozorišta , kojim u tom periodu rukovodi Milomir Mile Nedeljković, ubraja se i trijumf predstave „Šovinistička farsa“ koja , na tadašnjem  30-om Festivalu dramskih amatera SFRJ, u Trebinju , biva nagrađena  osvajanjem dve Zlatne maske.

Od kraja osamdesetih Pozorište Kraljevački oktobar počinje da neguje scenu poezije i da uspostavlja blisku saradnju sa Književnim klubom Kraljevo. Devedesetih godina pozorište angažuje Aleksandru Kovačević, prvu profesionalnu rediteljku zaposlenu u kraljevačkom pozorištu za koju se ,s pravom može reći da je u njemu i odrastala,u kome  su , njen  otac režiser Aleksandar Aco Kovačević i majka profesorka Nataša Kovačević,ostavili trajni beleg svojim rediteljskim i pedagoškim radom.

Kraljevačko pozorište danas , pod upravom reditelja Miodraga Dinulovića , spada po broju glumaca (sedam glumica i devet glumaca sa stalnim angažmanom) među manje u Srbiji ali to ga ne sputava da svojim predstavama , posebno onim namenjenim deci , beleži zapažene rezultate.

Danas je , u Narodnom muzeju Kraljevo, povodom obeležavanja 29.novembra kao datuma kada je pre  75 godina Kraljevo oslobođeno u II svetskom ratu , priređena izložba „Jasenovac –  pravo na nezaborav“.Radi se o izložbi koja je januara 2018. bila postavljena u Palati Ujedinjenih nacija u Njujorku ,kao do tada najveća izložba svih vremena u ovom zdanju, sa brojnim eksponatima teškim čak 7 tona.U Kraljevu je danas ,predstavljen samo deo ekponata te izložbe koja je nastala kao plod višegodišnjeg truda i rada Međunarodne ekspertske grupe „GH-Stop revizionizmu“ koju predvodi  prof. dr Gideon Grajf, glavni istraživač Instituta za Holokaust „Šem olam“ u Izraelu.

Izložba u Kraljevu je organizovana zahvaljujući nesebičnoj pomoći Ministarstva spoljnih poslova Srbije  a na njenom otvaranju govorio je Fabijan Vendrih , član Međunarodne ekspertske grupe „GH-Stop revizionizmu“ i lični ,specijalni, izaslanik prof. dr Gideona Grajfa. On se zahvalio gradu Kraljevu što je prepozanta važnost ove teme i same izložbe koja doprinosi jačanju kulture sećanja dodavši: „Prilikom svog formalnog obrazovanja u Holandiji čuo sam za Aušvic a ne i za Jasenovac ,Aušvic Balkana .O tome sam čuo ,prvi put ,dolaskom u Srbiju da bih , kasnije ,saznao više ,  pa i od samog profesora Grajfa koji je u svojoj obimnoj multidisciplinarnoj studiji  „Jasenovac – Aušvic Balkana – Ustaška imperija okrutnosti“ baveći se na čak 750 strana, poređenjem ova dva logora iz II svetskog rata ,kao ekspert za genocid ,naveo čak 57 modela ubijanja u Jasenovcu. Logorom su  upravljale ustaše, hrvatska, fašistička organizacija koja je bila verni saveznik nemačkih nacista i Nemačke tokom čitavog II svetskog rata. Zato je profesor Grajf osetio potrebu da ,ovom knjigom, izgradi čvrsti srpsko – jevrejski zid pamćenja koji treba da bude snažna brana neumesnim i neutemeljenim pokušajima revizionizma kao svojevrnog prekrajanja istorije. Svedoci smo raznih modela  revizionističkih tendencija, pa tako i veličanja ustaštva na raznim mestima i skupovima poput ,recimo, onog u Blajburgu koji je , danas , najveće okupljanje neonacista u Evropi.“

Posebnu pažnju brojnih posetilaca na izložbi u Kraljevu privukla su potresna svedočanstva dvoje preživleih logoraša iz Jasenovca i Jastrebarskog , ustaškog logora za decu čiji su rodutelji već bli žrtve njihovog terora širom Hrvatske i drugih okupiranih teritorija.

Kraljevčanima su se obratili Jelena Buhač Radojčić i Gojko Rončević Mraović iznevši svoja svedočenja o tim stratištima gde su bili, kao deca uzrasta od 6 do 8 godina.Pored potresnih svedočenja o stradanjima njihovih kompletnih porodica i rodbine oboje su , na kraju svojih izlaganja , uz zahvalnost za organizovanje izložbe i u sedištu Ujedinjenih nacija i danas u Kraljevu ,zahvalili   prof. dr Gideonu Frajfu za njegovu knjigu ,poželevši mu skori oporavak i izlazak iz bolnice u Izraelu , zbog čega se,danas,nije pojavio  u Kraljevu .I oni su naglasili značaj svih aktivnosti koje doprinose snaženju kulture sećanja kao  brane revizionizmu i povampirenju fašističkih ideologija.

Posle otvaranja izložbe u Narodnom muzeju Kraljeva predstavljena je  knjiga „Strašno i sramno“ generala Milisava Sekulića , u kojoj su sabrana svedočanstva preživelih iz logora na teritoriji bivše Jugoslavije u Drugom svetskom ratu. Pored ove izložbe Kraljevo će  svoj Dan oslobođenja ,29.novembar ,sutra obeležiti i drugim manifestacijama: polaganjem venaca na Spomenik oslobodiocima Kraljeva , Svečanom akademijom u Skupštini grada , na kojoj će govoriti istoričar prof. dr Predrag Marković  i promocijom knjige  Miloša Timotijevića „Zlato četnika i partizana – dekonstrukcija jednog mita“ o kojoj će ,pored  autora , u Narodnom muzeju Kraljeva , sutra u 19 časova ,govoriti  urednik Borislav Čeliković i recezent knjige  dr Vladimir Dimitrijević.

Večeras je, u Galeriji Kulturnog centra Ribnica , otvorena izložba ulja na platnu  i fotografija „Kraljevački polukrug“ poznatog kraljevačkog  fotografa i slikara Dobrila Čuljkovića – Čuljka.

Dobrilo je, bez malo punih pet decenija, svojevrshi hroničar grada na obalama Ibra.Njegovom oku i objektivu nisu promicale brojne i burne promene koje je Kraljevo doživelo u predhodnih pola veka. Centralna tema njegovih slika  i  fotografija koje izlaže oku javnosti još od svoje prve samotalne izložbe 1979 godine pa sve do  ove večerašnje jeste glavni Gradski trg sa Spomenikom Srpskim ratnicima sagrađenim 1931 godine.

I kao što je ovaj ,kraljevački kružni trg, sa koga se račvaju centralne gradske ulice pod pravim uglom, originalno rešenje arhitekte Laze Zubana iz tridesetih godina devetnaestog veka,svojevrsni beleg ,simbol Kraljeva ,tako su i Dobrilove fotografije inspirisane  tim prostorom i spomenikom Srpskim ratnicima izuzetan i dragoceni dokument promena koje je doživelo Kraljevo.

On je , zajedno sa kolegom po objektivu,  pokojnim Markom Petrovićem, zabeležio momente i atmosferu povrataka spomenika u centar grada , novembra 1982 godine ,posle njegovog dvodecenijskog bivakaovanaj na Gradskom groblju na koje  je ,iz kvazi političkih razloga, izmešten 1.maja 1960 godine.

Ali ono što se još  vidi na Čuljkovim fotografijama  Trga , na šta je on ukazao posetiocim prisutnim na otvaranju izložbe,jesu urbanističke i arhitektonske promene u pozadini centralnog gradskog trga , kada su na tom prostoru ,od početka devedesetih godina prošlog veka počele da niču , kako to on reče , zgradurine koje su zaklonile impresivni pogled iz centra grada  na Stolove i zatvorile srtujanje svežeg vazduha koji je u grad stizao što sa te obližnje planine što sa Ibra koji je od centranog trga udaljen tristotinak metara.

To svoje zapažanje o svojevrsnom planersko-urbanističkom nepočinstvu Dobrilo je izgovori kraj svoje ,kako to reče , jedinstvene fotografije snimljene u jesen 1982 godine kada je  iskoristio, kako kaže,jedinstvene i nikad ponovljene meteo uslove koji su mu omogućili da običnim objektivom  iz centra grada , kraj Spomenika srpskim ratnicima ,snimi panoramu na kojoj se vidi gotovo svaka kućica na udaljenim Stolovima.Ta fotografija kazuje kao da je Kraljevo,povratkom spomenika u centar grada, ponovo progledalo .Nažalost, na kratko jer su te „oči grada“ zatvrorene gradnjom koju smo već pomenuli.

Setio se Dobrilo večeras , sa setom , i jednog tragičnog događaja u zadnjoj godini proteklog veka  kada mu je , u požaru, izgorela  fotografska radnja i  hiljade negativa i fotografija.On se , kaže, ubrzo s tim pomirilo ali mi ,posetioci večerašnje izložbe možemo samo da slutimo kakav je to šteta za grad i  neke ,njegove, buduće , hroničare.

Izložba ovog umetnika ,člana Udruženja likovnih umetnika Kraljeva biće otvorena još dve nedelje a naša preporuka je da lepe dane ovog produženog Miholjskog leta iskoristite i za šetnju do Galerije Kulturnog centra u Ribnici .Biće to korisna šetnja za vaše fizičko i duhovno stanje jer će vas Dobrilove fotografije podsetiti na buru vremena u kome živimo iako se u njegovom objektivu nalaze ,samo na izgled, statične stvari poput Gradskog trga i Spomenika srpskim ratnicima.